⭕ IPO là gì?
IPO (Initial Public Offering) là hoạt động chào bán cổ phiếu lần đầu của một công ty nội bộ ra công chúng, và sau đó sẽ buộc phải niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán. IPO là một quá trình kéo dài mà trong đó các ngân hàng đầu tư thường giúp đỡ các công ty IPO xác định giá bán ra cổ phiếu thích hợp trên thị trường chứng khoán.
⭕ Những điều nhà đầu tư cần biết
Khi một công ty trong quá trình IPO, cổ phiếu của công ty đó lần đầu được đưa vào danh mục đầu tư của công chúng. Tuy nhiên, giới truyền thông có thể thổi phồng sự kiện này để đánh đồng vào sự chú ý của các nhà đầu tư trước việc mua cổ phiếu của công ty IPO. Nhưng khi mua vào cổ phiếu của các công ty IPO, điều đó có thể giống như một người nhảy vào giếng nước. Với các nhà đầu tư tìm kiếm sự tăng trưởng ổn định và nhà đầu tư F0 thì đây là một lựa chọn không phù hơn.
⭕ Tại sao các công ty lại muốn cổ phiếu của họ được niêm yết trên sàn giao dịch?
Đối với rất nhiều công ty, IPO là một cơ hội để họ có thể huy động vốn để phát triển kinh doanh. Việc “ra mắt công chúng” hay “được niêm yết” đồng nghĩa với việc khiến cổ phiếu đó có tính thanh khoản cao hơn, dễ dàng hơn cho các cổ đông, nhà sáng lập và nhà đầu tư ban đầu (ví dụ như các Sharks trong chương trình Shark Tanks) có thể chuyển đổi từ cổ phiếu thành tiền mặt. Cuối cùng, các yêu cầu nghiêm ngặt về báo cáo tài chính đi kèm với việc phát hành công khai cổ phiếu có thể khuyến khích các phương thức quản lý mạnh mẽ hơn có thể mang lại lợi ích cho các cổ đông.
⭕ Quá trình định giá và quy trình thực hiện một cuộc IPO
Quá trình IPO thường bắt đầu với việc thuê các ngân hàng đầu tư để xác định giá cổ phiếu niêm yết. Sau đó công ty cung cấp một bản cáo bạch sơ bộ (Preliminary Prospectus) và giấy tuyên bố đăng ký phát hành (Registration Statement). Kể từ khi tất cả những yêu cầu của Ủy ban chứng khoán nhà nước (SEC) được đáp ứng, đơn vị cần IPO và các ngân hàng đầu tư liên quan thường tổ chức nhiều buổi giới thiệu về công ty và trả lời những thắc mắc của nhà đầu tư (IPO roadshow). Sau đó các nhà đầu tư sẽ cân nhắc đặt cọc số lượng cổ phiếu hoặc trực tiếp mua số cổ phiếu của công ty được phát hành ra công chúng (đây chính là hoạt động IPO). Ngân hàng đầu tư sau khi nhận được phiếu đăng ký mua của các nhà đầu tư lớn sẽ cân đối với mức định giá trong bản cáo bạch để quyết định mức giá và ngày giao dịch đầu tiên trên thị trường.
✅ Việc thu hút các nhà đầu tư lớn như các tổ chức đầu tư, nhà phân tích, quỹ phòng hộ rủi ro, nhà quản lý quỹ, những người đưa ra dấu hiệu quan tâm đến cổ phiếu. Điều này cũng có thể giúp công ty và ngân hàng đầu tư quyết định giá của cổ phiếu. Khi giá cổ phiếu được xác định, công ty IPO cung cấp cổ phiếu mới để chào bán với công chúng. Với việc cổ phiếu được công chúng mua vào, công ty nhận lại nguồn vốn từ các nhà đầu tư vào cổ phiếu của công ty.
Sau khi IPO, cổ phiếu của công ty được giao dịch tự do trên thị trường thứ cấp (Secondary Market). Và hầu như các nhà đầu tư có thể mua vào và bán ra cổ phiếu khi họ muốn (ngoại trừ trường hợp một số công ty hạn chế nội bộ). Tùy vào quy định cụ thể của các sàn chứng khoán khác nhau mà điều kiện để được niêm yết cổ phiếu trên sàn giao dịch cũng rất khác nhau.
Ví dụ về các quy định tối thiểu để niêm yết trên sàn HOSE và HNX:
⭕ Rủi ro có cao khi đầu tư vào các cổ phiếu mới lên sàn?
✅ Sự thổi phồng của truyền thông có thể làm tăng mức độ biến động và rủi ro
Cổ phiếu của một công ty ra mắt công chúng lần đầu thường có thu hút được sự chú ý của giới truyền thông nhiều hơn và các tuyên bố của ban lãnh đạo công ty hoặc người bảo lãnh ngân hàng có thể quá lạc quan hoặc bi quan trong những ngày đầu giao dịch. Sự chú ý từ công chúng tăng cao có thể làm tăng sự biến động, có nghĩa là giá cổ phiếu có thể tăng hoặc giảm một lượng đáng kể trong một ngày.
✅ Ngân hàng đầu tư đều có thể bảo vệ giá cổ phiếu:
Sau ngày cổ phiếu của một công ty lần đầu ra mắt công chúng, ngân hàng bảo lãnh được phép bảo vệ giá cổ phiếu sụt giảm quá nhiều. Bên cạnh đó, họ còn có thể mua những cổ phiếu vừa được ra mắt của các công ty. Một khi sự bảo lãnh kết thúc, giá cổ phiếu có khả năng sẽ tăng, hoặc giảm dưới mức giá lúc vừa phát hành công khai.
✅ Cổ phiếu lần đầu ra mắt công chúng được cho là mang tính đầu cơ. Nhà đầu tư nên cẩn trọng trong việc xem bản cáo bạch sơ bộ của công ty
Cáo bạch sơ bộ của một công ty IPO thường được công khai một vài tuần trước ngày IPO. Bản cáo bạch này thường được sắp xếp với các thông tin công khai giúp nhà đầu tư quyết định rằng đây có phải là quyết định đầu tư sáng suốt; bao gồm tình trạng tài chính của công ty
⭕ Niêm yết trực tiếp có phải là IPO?
IPO và niêm yết trực tiếp đều cho các nhà đầu tư cá nhân tham gia đầu tư vào công ty ngay sau khi ra mắt, nhưng có một vài điểm khác chính cần lưu ý. Không giống như IPO, niêm yết trực tiếp không bao gồm việc phát hành thêm cổ phiếu mới hay phát hành thêm với mục đích huy động vốn. Điều này thể hiện rằng, việc niêm yết trực tiếp sẽ không tổ chức các buổi giới thiệu về công ty. Đồng thời các công ty niêm yết trực tiếp cũng không cần mất một khoản phí trả cho các ngân hàng đầu tư, tránh được nhiều phiền phức gắn với quá trình IPO.
Các công ty lớn có nhu cầu huy động vốn thường sẽ quan tâm đến việc niêm yết trực tiếp hơn. Thông qua việc niêm yết trực tiếp, các nhà đầu tư có thể dễ dàng mua bán cổ phần mình đang sở hữu. Bên cạnh đó, việc niêm yết trực tiếp có phần hiệu quả và thuận tiện trong việc mua bán cổ phiếu hơn là IPO.
Thuật ngữ:
- IPO – Initial Public Oferring: cổ phiếu phát hành công khai lần đầu/ ra mắt công chúng lần đầu
- Preliminary prospectus – Bản cáo bạch sơ bộ: Khi phát hành chứng khoán ra công chúng, công ty phát hành phải công bố cho người mua chứng khoán những thông tin về bản thân công ty, nêu rõ những cam kết của công ty và những quyền lợi cơ bản của người mua chứng khoán…để trên cơ sở đó người đầu tư có thể ra quyết định đầu tư hay không.
- Registration Statement: văn kiện có tính thủ tục mà công ty muốn niêm yết phải chuẩn bị và đệ nạp cho Ủy ban chứng khoán nhà nước (SEC) về phát hành chứng khoán.
- Direct Listings: Niêm yết trực tiếp